Các nguyên nhân gây nên tình trạng ho khan

March 18, 2025 at 1:47 pm, No comments

Bệnh ho khan – hiện tượng ho không kèm theo đờm hoặc chất nhầy – thường khiến người bệnh cảm thấy kiệt sức, khó chịu và đôi khi lo lắng về tình trạng sức khỏe của mình. Đây có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề khác nhau, từ các rối loạn sức khỏe bên trong đến tác động từ môi trường sống. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày chi tiết các nguồn gốc phổ biến của ho khan, giúp bạn nhận diện chính xác và có giải pháp phù hợp để bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.

Tham vấn lương y Nguyễn Thành Hiếu cố vấn chuyên môn tại Dược Bình Đông

1. Các tình trạng y khoa dẫn đến ho khan

Bị ho khan thường là biểu hiện của những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, đặc biệt liên quan đến hệ hô hấp hoặc các cơ quan khác trong cơ thể. Dưới đây là danh sách các tình trạng y khoa phổ biến, được giải thích cặn kẽ để bạn hiểu rõ hơn về mối liên hệ với triệu chứng này.

1.1. Cúm và cảm lạnh thông thường – Tác nhân quen thuộc

Cúm và cảm lạnh thông thường là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ho khan, đặc biệt khi hệ miễn dịch bị suy giảm do thời tiết hoặc mệt mỏi. Virus hoặc vi khuẩn tấn công niêm mạc đường hô hấp, gây kích ứng và dẫn đến những cơn ho không tạo ra chất nhầy. Người bệnh thường cảm thấy mũi tắc, hắt hơi liên tục, kèm theo cảm giác toàn thân rệu rã. Nếu không được nghỉ ngơi hoặc hỗ trợ kịp thời, ho khan có thể kéo dài nhiều tuần, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc.

1.2. Hen phế quản mãn – Rối loạn hô hấp lâu dài

Hen phế quản mãn là một tình trạng kéo dài khiến đường hô hấp bị viêm và co thắt bất thường, gây ra những cơn ho khan dai dẳng. Triệu chứng thường tăng nặng vào ban đêm, khi tiếp xúc với không khí lạnh, khói bụi hoặc trong mùa hoa nở. Người bệnh còn cảm thấy ngực bị bó chặt, hơi thở ngắn và khó chịu kéo dài, cần được kiểm soát bằng thuốc hoặc thay đổi môi trường sống để tránh tổn thương phổi nghiêm trọng.

1.3. Viêm xoang lâu dài – Hệ quả từ dịch mũi

Viêm xoang lâu dài xảy ra khi các hốc xoang bị tắc nghẽn bởi dịch nhầy dày đặc, khiến người bệnh không thể thở qua mũi một cách bình thường. Khi nghỉ ngơi vào ban đêm, việc hít thở bằng miệng làm cổ họng khô ráp, gây ho khan liên tục. Chất nhầy chảy ngược xuống họng còn làm tăng cảm giác ngứa ngáy và khó chịu, khiến ho kéo dài nếu không được làm thông thoáng hoặc điều trị triệt để.

1.4. Dị ứng niêm mạc mũi – Phản ứng với tác nhân ngoài

Dị ứng niêm mạc mũi xuất phát từ sự nhạy cảm của cơ thể với các yếu tố như phấn hoa, lông động vật, bụi nhà hoặc sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Người bệnh thường bị ngứa mũi dữ dội, chảy nước mũi không kiểm soát và ho khan do cổ họng bị kích ứng bởi phản ứng này. Nếu không tránh được các tác nhân gây dị ứng, triệu chứng có thể kéo dài hàng tháng, làm suy giảm sức khỏe đáng kể.

1.5. Viêm dây thanh âm – Tổn thương từ họng

Viêm dây thanh âm thường xảy ra khi người bệnh sử dụng giọng nói quá mức, bị nhiễm trùng hoặc hít phải không khí chứa chất kích ứng. Khi đó, cổ họng trở nên khô nóng, ngứa ran và gây ho khan liên miên. Nếu không được nghỉ ngơi đầy đủ hoặc điều trị đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến giọng nói khàn đặc, thậm chí mất khả năng nói tạm thời, gây khó khăn trong giao tiếp hàng ngày.

1.6. Viêm phổi phế quản – Tắc nghẽn đường thở dưới

Viêm phổi phế quản khiến các ống phế quản bị viêm và sản sinh chất nhầy dày, dẫn đến ho khan hoặc ho kèm đờm để làm sạch đường hô hấp. Người bệnh thường cảm thấy hơi thở nặng nề, đau vùng ngực và cơ thể suy nhược kèm theo sốt nhẹ kéo dài. Nếu không được can thiệp sớm, bệnh có thể tiến triển thành mãn tính, khiến ho khan trở thành một phần thường trực trong cuộc sống.

1.7. Ho gà do vi khuẩn – Tình trạng nguy hiểm

Ho gà do vi khuẩn, cụ thể là Bordetella Pertussis, tấn công lông mao trong đường hô hấp và gây viêm nhiễm nặng nề. Người bệnh phải chịu những cơn ho khan dữ dội kéo dài từng đợt, thường kèm theo cảm giác đau nhức toàn thân, nôn mửa hoặc mắt đỏ do áp lực khi ho. Đây là một nguyên nhân đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ em, cần được điều trị khẩn cấp để tránh các biến chứng đe dọa tính mạng.

1.8. Ung thư phổi tiềm tàng – Cảnh báo sớm

Ung thư phổi tiềm tàng là một nguyên nhân nghiêm trọng gây ho khan kéo dài, thường gặp ở những người có thói quen hút thuốc hoặc tiếp xúc lâu dài với chất độc hại. Ngoài ho khan, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng như hơi thở yếu dần, sụt cân không rõ lý do hoặc thỉnh thoảng ho ra máu đỏ tươi. Đây là tín hiệu cần kiểm tra y tế ngay để phát hiện và can thiệp kịp thời, tránh hậu quả đáng tiếc.

1.9. Trào ngược axit thực quản – Ảnh hưởng từ tiêu hóa

Trào ngược axit thực quản xảy ra khi chất lỏng từ dạ dày tràn lên thực quản, kích thích phản xạ ho và gây ho khan kéo dài. Người bệnh thường cảm thấy nóng rát vùng ngực, ợ hơi có vị chua và giọng nói thay đổi do tổn thương niêm mạc họng. Nếu không thay đổi chế độ ăn uống hoặc tư thế sinh hoạt, tình trạng này có thể kéo dài, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm đường hô hấp trên.

1.10. Các rối loạn phổi khác – Phạm vi đa dạng

Ngoài các bệnh lý trên, ho khan còn liên quan đến các tình trạng như lao phổi, viêm phổi lâu dài hoặc suy tim gây phù phổi. Những rối loạn này làm cản trở luồng khí trong phổi, gây ho khan kèm theo các dấu hiệu như sốt kéo dài, giảm cân bất thường hoặc đau ngực âm ỉ. Việc thăm khám sớm và điều trị đúng cách là yếu tố quan trọng để kiểm soát những vấn đề này.

1.11. Thiếu độ ẩm cơ thể – Mất cân bằng nội tại

Thiếu độ ẩm cơ thể – hay còn gọi là thiếu tân dịch – khiến niêm mạc họng mất đi độ ẩm cần thiết, dẫn đến ho khan thường xuyên. Người bệnh thường cảm thấy khát nước liên tục, da khô ráp, môi nứt nẻ và đi tiểu ít hơn bình thường. Tình trạng này thường gặp ở những người không uống đủ nước, làm việc trong môi trường khô nóng hoặc sử dụng điều hòa quá mức.

2. Các yếu tố ngoại cảnh gây ho khan

Ngoài các vấn đề y khoa, ho khan còn chịu ảnh hưởng từ những yếu tố bên ngoài như thói quen cá nhân và điều kiện môi trường. Phần này sẽ giải thích chi tiết các nguyên nhân ngoại cảnh phổ biến, giúp bạn nhận diện và có biện pháp phòng tránh hiệu quả.

2.1. Hít phải khói thuốc – Rủi ro từ thói quen

Hít phải khói thuốc, dù là người hút trực tiếp hay thụ động, là một trong những yếu tố hàng đầu gây ho khan. Các chất hóa học trong khói thuốc làm tổn thương niêm mạc phổi và họng, dẫn đến những cơn ho kéo dài với mức độ từ nhẹ đến nghiêm trọng. Nếu không hạn chế tiếp xúc, người bệnh có nguy cơ mắc các bệnh phổi mãn tính như viêm phế quản hoặc khí phế thũng.

2.2. Không khí ô nhiễm – Nguy cơ từ thiên nhiên

Không khí ô nhiễm, chứa bụi siêu mịn, khí thải công nghiệp, nấm mốc hoặc các hạt phấn hoa, có thể gây kích ứng đường hô hấp và dẫn đến ho khan. Ngoài ra, thời tiết lạnh khô hoặc không khí thiếu độ ẩm cũng làm niêm mạc họng bị khô, khiến ho xuất hiện thường xuyên hơn. Những người sống ở khu vực đô thị đông đúc hoặc gần khu công nghiệp thường dễ gặp tình trạng này hơn.

Tổng kết

Ho khan có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố, từ các tình trạng y khoa như cúm, hen phế quản, ung thư phổi đến các yếu tố ngoại cảnh như khói thuốc và không khí ô nhiễm. Việc nhận diện đúng nguồn gốc không chỉ giúp bạn giảm bớt khó chịu mà còn ngăn ngừa những nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe. Nếu ho khan kéo dài quá 5 ngày hoặc kèm theo các dấu hiệu như khó thở, sụt cân nhanh, hãy đến cơ sở y tế để kiểm tra ngay. Hãy lắng nghe cơ thể và hành động kịp thời để duy trì sức khỏe lâu dài!